Тамара Чаусидис: Агенцијата ќе биде политчко арбитрирање врз медиумите

Самостојниот синодика на новинари и медиумски работници нема да учествуува во директна дебата со Владата за нацрта текстот на законот за  медиуми. Својот став ќе го соопштат по серијата дебатаи што ќе ги организираат но со новинарите. Претседателката на Синдикатот, Тамара Чаусидис во саботното интервју за Прес24, вели дека во медиумската фела засега нема конкретен став дали ваков закон е потребен.

-Се’ во еден закон и ингеренциите на сиот медиумски простор да ги ставиме во рацете на една агенција. Монструозно. Проблемот е што постојат повеќе членови кои овозможуваа политичко арбитрирање врз медиумите. Накусо, законот не ги решава проблемите туку отвора врата за нови, вели Чаусидис.

Синдикатот на новинари смета дека има и добри решенија во предлог верзијата, но проблемот е што законот не може да се третира сегментирано.

-Што ви вреди доброто решение за работниот статус, ако со законот практично внесете цензура и од новинарите направите државна администрација?, вели за Прес 24, Чаусидис.

Претседателката на Синдикатот  во интервјуот вели дека досега претставницте на министерството за информатичко општество воопшто не ги поканиле на разговори, иако имале многу конкретни предлози.

-Јас би можела да набројувам многу проблеми и можни  решенија што сметаме дека треба да бидат дел од закон или од евентуален колективен договор на ниво на гранка, како што се на пример: специфичното работно време (не можете новинарите да ги терате да се отчукуваат со  картица, тие не се државни службеници), осигурувања при покривање на ризични настани. Има навистина доста теми.  Но, ете, не бевме прашани, вели во саботното интервју за Прес24, Тамара Чаусидис.

ПРЕС24: Македонија најверојатно ќе добие нов, односно за прв пат ќе има закон кој ќе ја регу лира целокупната медиумска свера. Јавната расправа по нацрат верзијата на предлог текстот е почната. Дел од дитректно инволвираните страни веќе се вклучија во разговорите. Дел пак се’ уште се надвор од тој прицес. ЗНМ го оцени како добар момент пролонгирањето на рокот за дебата, но остана нејасно каков став и дали во тие разговри ќе влезе Самостојниот синдикат на новинари и медиумски работници?

ЧАУСИДИС: Пролонгирањето на дебатата е добро, но тоа е далеку од доволно доколку се сака вистинско вклучување на медиумските организации во целиот процес. Нагласувам: далеку од доволно! Најавите за законот се стари речиси две години. За тоа време баравме да бидеме вклучени, да бидеме информирани, па ако сакате и да бидеме дел од тој процес, се разбира во оној дел каде што сметаме дека можеме да дадеме предлози или сугестии. Нашите барања беа комплетно игнорирани се до моментот на изготвување на целиот закон на кој сега, како што беше првично најавено требаше да го коментираме на веб страната на министерството.  Добро е продолжувањето на рокот на дебатата, но не доволно за одеднаш да заборавиме на тоа како бевме третирани и уште пострашно однапред да имплицираме дека само некои „клучни наши забелешки ќе бидат прифатени“. Дебатата не значи дека законот ќе биде прифатен. Таа може да резултира и со оценка дека таков закон воопшто не ни треба, или со став дека ни треба, но не овој и ваков како што е предложен. Не е дебата ако вие однапред знаете што ќе се извлече од неа како заклучок. Такви „дебати“ со однапред донесени заклучоци што служат само за легитимирање на квази демократскиот процес сме виделе одвеќе во минатото и во тоа се разбира синдикатот нема намера да учествува.  Видете, во медиумската заедница се’ уште постои силен отпор кон законско регулирање, со ваквиот третман и со вака осмислена процедура тој отпор и недовербата само се зголемија. Затоа ни се потребни средби, разговори во рамките на самата медиумска заедница на кои ќе разговараме и ќе се обидеме да дефинираме заедничка позиција за намерата за носење на законот и за самата содржина на законот. Идејата е да расправаме и за тоа дали ни треба закон, и за конкретните законски предлози: за слободата и статусот на новинарите во предложениот текст, за новото регулаторно тело, за делот за МРТВ, за печатените медиуми, за се’ што опфаќа, но и за она што не опфаќа, а би требало . Тоа ќе го направиме сами, кога веќе бевме игнорирани во работната верзија и она што ќе го извлечеме како заклучок ќе го претставиме јавно.

ПРЕС24: Ве повикале ли од работниот тим на министерството за информатичко општество, како предлагачи на законот, на разговори?

ЧАУСИДИС:  Никогаш.

ПРЕС24: Европската унија постојано повикува на дијалог со медиумите. Тој веројатно треба да се води во директни разговори меѓу државата и здруженијата. Каде според вас е причината за неефикасноста од таквиот дијалог?

ЧАУСИДИС:  За дијалог е потребна добра волја и доверба. И двата предуслова не беа исполнети. 

ПРЕС24: Законот е пред влегување во процедура, а мислам дека новинарската фела нема дефинирано јасен став дали воопшто има потреба од Ваков закон. Какво е располозжението кај членовите на Синдикатот?

ЧАУСИДИС:  Исклучително негативно. Во Синдикатот доминира сфаќањето дека закон воопшто не ни е потребен, а најмалку ваков каков што е предложен. Но, ССНМ во ниту еден момент не си даде за право да настапува во име на сите и да одзема или дава легитимитет на решенија што ги засегаат сите. Нема ниту сега тоа да го сториме. Ќе ги кажеме нашите аргументи и ќе ги слушнеме другите. Сосема ни е небитно што за нашите ставови мислат политичарите или меѓународните претставници, но ужасно ни е битно што за нив мислат нашите колеги. Затоа сакаме да бидеме дел од дебатата меѓу еснафот и доколку се покаже дека нашите позиции немаат силна аргументација, немаме проблем да ги коригираме. 

ПРЕС24: Многумина од новинарите сметаат дека медиумскиот простор не треба да се регулира со посебен закон, но искуството од Европа покажува дека Македонија е една од ретките држави каде нема ваков конкретен закон. Оние кои ја поддржуваат идејата за носење на ваков закон како аргумент ја наведуваат досегашната состојба во медиумскиот простор во која честопати недефинираните правила на игра создава простор за злупотреба.

ЧАУСИДИС:  Токму спротивното, Македонија ќе биде меѓу малкуте земји што имаат закон за медиуми. Повеќето имаат закони кои ги регулираат радиодифузиите , а ние во еден закон сакаме да ставиме најмалку четири: за радиодифузија, за печатени и онлајн медиуми и закон за јавното информирање. Се’ во еден закон и ингеренциите на сиот медиумски простор да ги ставиме во рацете на една агенција. Монструозно. Ако тоа не е отворање простор за злоупотреба тогаш не знам што е. Сите кои мислат дека со ваков закон нема да има злоупотреба страшно и горко ќе се разочараат, тоа ви гарантирам.

ПРЕС24: Македонија имаше едн сличен ваков обид да донесе ваков закон некаде на крајот од деведесетите. Мислам 1999. Тогаш медиумскиот отпор беше голем и тогашната Влада се откажа од намерата, но десетина години подоцна ако ги прашате дел од тогашните критичари на носењето на таков закон, велат згрешивме. Моето прашање е како да се дојде до квалитетно законско решение кое ќе значи и ред во медиумскиот простор, но и поголема слобода на новинарството?

ЧАУСИДИС:  Пред две години МИМ и ЗНМ организираа средба во Маврово на која се разговараше и се направи своевиден акционен план за сите невралгични прашања во медиумската сфера. Тогаш јас бев меѓу оние кои велеа дека ни треба закон и дека тој треба да биде производ на самата медиумска заедница. Мојата аргументација тогаш беше дека Владата секако ќе подготви закон, подобро е да не чекаме тоа да се случи, туку самите да излеземе со решение. Со други зборови, да не чекаме бирократите по министерствата, кои воопшто не знаат како функционираат медиумите да ни ги кројат решенијата. Тогаш наидовме на жестоко противење од некои колеги.  Што да ви кажам? Ја пропуштивме тогаш шансата, но тоа не значи дека треба да се предадеме, нели?

ПРЕС24: Зошто никој, ЗНМ, МАН, Синдикатот, МИМ... не покрена иницијатива за заеднички координативни средби на кои ќе се анализираат предлог решенијата и да се изгради барем за некои прашање заеднички став?

ЧАУСИДИС:  Законот го видовме минатата недела. Ќе беше прилично надреално да се координираме за нешто што не знаеме како изгледа. Сега кога знаеме токму тоа и ќе го правиме. Веќе првата дебата е предвидена за понеделник. Сите се поканети. Па да разговараме.

ПРЕС24: Во нацрт текстот на предлог законот еден добар дел се однесува на статусот на новинарите и медиумските работници. Кој е Вашиот став како Синдикат за овие одредби?

ЧАУСИДИС:  Ние планираме една дебата да одржиме токму на оваа тема. Во меѓувреме можам да ви кажам мое лично мислење – ова е најмалку проблематичен дел од законот. Не велам дека не е проблематичен, но има добра основа и со мали интервенции може навистина да биде добро решение. Но, проблемот е што законот не може да се третира сегментирано. Што ви вреди доброто решение за работниот статус, ако со законот практично внесете цензура и од новинарите направите државна администрација?  

ПРЕС24: Што Вие би предложиле како измени во овој дел?

ЧАУСИДИС:  Прашањето е на место, но ве молам да ми го поставите на крајот на мај. Јас не сум политичар и немам илузија дека ја претставувам целата медиумска заедница затоа не си давам за право да ви кажам што јас лично би предложила. Да почекаме да ги чуеме колегите, да ги провериме аргументите па ќе го кажеме нашиот став.

ПРЕС24: Дали како Синдикат сте размислувале да предложите одредби во Законот со кој медиумите ќе бидат обврзани да имаат синдикат во рамки на организиацијата и тој да биде дефиниран во Актот на медиумот, бидејќи досегашното искуство покажа дека сопствениците на медиумите не се баш расположени за синдикално организиарање на во рамки на редакциите?

ЧАУСИДИС:  Симпатично прашање, но сосема нереално. И тоа од повеќе причини. Ќе наведам само некои: законско барање за синдикат би било неуставно. Во основа на синдикалното организирање е доброволноста и независноста. Синдикат што би се формирал по сила на закон ниту би бил доброволен, ниту независен. Но, јас го разбирам прашањето како барање на решение за она со што ние де факто се соочуваме на теренот: менаџментот на медиумите, не нужно самите сопственици, туку нивните продолжени раце, често самите колеги-уредници на членување во синдикат гледаат како на акт на нелојалност или непослушност. Затоа на пример ние се’ повеќе имаме тајни членови, луѓе кои членарината ја плаќаат преку банка, а не преку плата, па раководството и не знае дека имаме членство кај нив.  Но, тоа не се решава со закон за медиуми, туку со спроведување на веќе постојните закони. Во нашиот закон за работни односи правото на синдикално здружување е неприкосновено, но проблемот е во неговата примена. Значи, институциите како што е Трудовата инспекција и судството, мора да бидат тие што ќе го бранат правото на синдикално здружување и правата од работен однос. Денес тоа не е така. Во ситуација кога преку ноќ можете да останете без работа и кога на пример тоа им се случува и на синдикалните претставници и на самиот претседател, јасно е дека луѓето нема да сакаат да се знае дека се членови на синдикат. Но кога таквите закани и притисоци би биле санкционирани, еден ден би дошле   до ситуација кога самите работодавачи ќе сфатат дека во нивен интерес е да  имаат синдикат. Имено, како претставник на работниците, синдикатот е многу заинтересиран еден медиум да работи позитивно и да остварува профит. Од проста причина што само тогаш нашите членови можат да бидат спокојни дека нивниот труд ќе биде соодветно наплатен и нивната работа осигурена. И синдикатот и работодавачите всушност имаат заедничка цел – успешна компанија, а задоволни и мотивирани вработени се еден од главните услови за продуктивност. Ова е особено изразено во новинарскиот дел, кој по своја природа е креативен. Во услови на закани, притисоци и понижувања тој креативен дел од новинарството умира и тоа се сведува на чиста трансмисија на туѓи ставови без каков и да е личен ангажман на новинарот.

ПРЕС24: Подолго време постоеше идеја за бенифициран стаж на новинарите. Можно ли е со носењето на овој закон да се покрене поширока јавна расправа и за измени на законот за работни односи каде би се дефинирала ваква можност?

ЧАУСИДИС:  Се плашам дека начинот на кој се дојде до овој нацрт текст, без консултации, буквално зад грбот на оние на кои тој ќе се однесува не остава простор да очекуваме конструктивна расправа со доволен степен добра волја и доверба за да ги отвориме и тие прашања. Не е само бенефицираниот работен стаж нешто за што ние се залагаме. Ние имаме и други идеи и барања за подобрување на статусот на медиумските работници. На пример: сакаме да внесеме законска заштита на новинарските екипи односно законски измени кои нападот врз новинарските екипи сериозно ќе го санкционираат. Денес, нашите колеги се изложени на постојана опасност да бидат вербално и физички нападнати. Културата на неказнување на извршителите доведе до тоа да речиси не поминува протест во кој медиумите не се нападнати, им се закануваат, им се одземаат снимки, се кршат камери и фотоапарати. Сметаме дека новинарска екипа на задача мора да биде заштитена. Потоа, сметаме дека треба да се внесе задолжително плаќање на социјалната и здравствена заштита и кај договорите на дело. На тој начин ќе ги стимулираме работодавачите да не ги експлоатираат  таканаречените „хонорарци“. Таков пример веќе имаме во Србија. Потоа, сакаме рокот за вработување на определено време исто како и кај просветните работници  да не биде подолг од две години, сметаме дека е тоа доволен период да се види дали новинарот е опитен и може да биде полезен дел од редакцијата. Јас би можела да набројувам многу проблеми и можни решенија што сметаме дека треба да бидат дел од закон или од евентуален колективен договор на ниво на гранка, како што се на пример: специфичното работно време (не можете новинарите да ги терате да се отчукуваат со  картица, тие не се државни службеници), осигурувања при покривање на ризични настани. Има навистина доста теми.  Но, ете, не бевме прашани.

ПРЕС24: Според Вашите анализи, што е она што е суштинско проблематично во оваа нацрт верзија на законот?

ЧАУСИДИС:  Проблемот е што постојат повеќе членови кои овозможуваа политичко арбитрирање врз медиумите. Накусо, законот не ги решава проблемите туку отвора врата за нови. 

ПРЕС24: Агенцијата. Тоа веројатно ќе биде клучното тело со големи ингеренции. Во него ќе има, барем според досегашната нацрт верзија, само еден претставник од медиумската заедница. Може ли вака формулираниот состав од седум челнови, од кои три се на предлог на Парламентот, три на ЗЕЛС, а само еден на предлог на новинарите да обезбеди гаранции за вистински независно регулаторно тело.

ЧАУСИДИС:  Ако треба да градираме тогаш навистина решението за Агенцијата е најпроблематично. Имам впечаток дека со таквото решение се согласуваат веројатно само тие на кои им е ветено дека ќе бидат нејзини членови. На сите други веќе на прв поглед им е јасно дека станува збор за политичко тело пар екселанс, кое нема ама баш никаква врска со медиумскиот бизнис и кое ќе служи како партиска контрола на медиумите. Тоа што мандатот им е девет години не значи ништо – кај нас се кројат и шијат закони по сечија мерка кога „муштеријата“ е на власт.